Kasaba’nın ilk eğitim kurumlarından Cumhuriyet kurumlarına - Sayı:68

 

“Kasaba” (Anılar, Fotoğraflar, Belgeler) - Ali Şentürk Kasaba’nın ilk eğitim kurumlarından Cumhuriyet kurumlarına - Sayı:68   ISLAHAT Fermanı ile kendilerine tanınan eğitim öğretim haklarından yararlanan azınlıklar, geniş çapta bir eğitim hareketine başlarlar. Yurdun dört bir yanında millî ve dinî okullar açarlar. Turgutlu’da bu gelişmelerden payını alır. Kasaba’da yaşayan Gayri Müslimler Islahat Fermanı’nın getirdiği yeniliklerden faydalanıp kentin içinde kendi okullarını açarlar.1898 yılında Turgutlu’da azınlıklara ait rüştiye mektebi düzeyinde dört okul görülür.2  Osmanlı toplum ve eğitim hayatında önemli bir yere sahip olan tekkeler, tarikatlar ve zaviyeler 30 Kasım 1925 tarihinde yasaklanır. Buna rağmen bazı tarikatların son yıllara kadar kasaba’da faaliyet gösterdiği bilinmektedir. Turgutlu’da bilinen en önemli tarikatlar; Rufai, Uşşaki ve Kadiri tarikatlarıdır. Bunlardan Rufai Dergâhı’nın eski adresi, Turan Mahallesi, Kılıç Sokak No 3 olarak bilinir. Rufai Tarikatı’nın bilinen şeyhleri arasında; Hacı Hüseyin Şevki Efendi, Hacı Hüseyin Efendi, Hacı Ahmet Rüştü Efendi, Bucukzade Ali Efendi, Sapçı Mehmet Ali (Bütüner), Ahmet Rüştü ve Sıtkı Simav yer alırlar.7 Uşşaki Tarikatı’nın son bilinen adresi ise Altay Mahallesi Dumlupınar Sokak 39 nolu evdir.  Bu tarikatın bilinen şeyhi Hüseyin Hakkı Efendidir. Onun ölümünden sonra şeyh olarak Mehmet Emin Tevfik’in ismi görülür. Uşşaki Tarikatı’nın en son şeyhi Arif Eren Efendi’dir. 1903 tarihinde çarkçı teğmen olarak Bahriye Çarkçı Mektebi’nden mezun olan Arif Eren Efendi, 1946 yılında Turgutlu’ya yerleşir ve Uşşaki şeyhi olarak görev alır.3 Ayni dergâhta bir şeyh ve ayni zamanda Arif Eren Efendi’nin damadı olan Ayhan Altınkuşlar, bu dergâhı şöyle anlatır: “Biz, bu kapıya gelmezden evvel bir Uşşakî tarikatının dervişleriydik. Efendi (Arif Eren Efendi) Çanakkale Muharebeleri’ne katılmış bir yüzbaşı. Terhis olduktan sonra vekâleten öğretmenlik istemiş, vermişler. Ben o dergâhın dervişleri olduğunu bilmiyordum. Sonradan öğrendim. Bir gün dayandım adamın kapısına. Ertesi gece bir daha gittim. Zikrediyorlarmış, bana da yer ayırdılar halkada, oturdum. La ilahe illallah diyorlardı. Ben de onlara katıldım. Zikirler, vesaireler benim hoşuma gitti. Ben de katıldım aralarına. Fakat annemle babam benim derviş olmamı istemiyorlardı. Hatta annem ters konuştu. Eğer sen de onların girdiği yere girersen sana sütümü helal etmem dedi. Neticede Efendi, altı ay beni imtihan ettikten sonra dergâhta yaptığı bir merasimle dervişliğe kabul ettiler. Ve ben de Uşşakî dervişi oldum. On sene kadar kendisinin terbiyesinde kaldım.”8              Kasaba’da bulunan okullar yetersiz görülmüş olmalı ki 1894 yılında Turgutlu’da bir Çıraklık Mektebi açılır. Bu Çıraklık Mektebi, esnaf yanlarında çıraklık eden çocuklara mahsus olmak üzere düzenlenir. Hatta bu mektebe isterlerse usta ve kalfalar da devam edebileceklerdir.  16 Eylül 1897 tarihinde İzmir’de, İşkodralı Mahmut Nedim tarafından Menba-yı Füyuzat Mektebi ismi ile özel bir okul açılır.9 Bir süre sonra, ayni isim altında bu okulun bir şubesi olduğunu düşündüğümüz Menba-yı Füyuzat Mektebi Turgutlu’da da açılır. Bu Okulun idarecisi veya sahibi Niflizade İbrahim Efendi’dir.10 Var olan rüştiye mektebinin yanı sıra, 1900’lü yılların başlarında bazı engellemelere rağmen Kasaba’da bir Kız Mektebi açılır. Ne yazık ki bu mektep, Turgutlu’nun işgali ile beraber Yunanlılar tarafından el konulur.10 Cumhuriyetin ilanını takip eden yıllarda halk eğitimiyle ağırlıklı olarak "Türk Ocakları" ve "Millet Mektepleri" uğraşmıştır. Halkın eğitimi alanında önemli bir yere sahip olan Türk Ocakları Millet Mekteplerinin oluşumunu da destek vermiştir. Kurtuluş Savaşı sonrası Kasaba’da Halk Fırkası’nın bünyesinde bir kütüphane iki halk okuma odası kurulur. Ardından okuma-yazma evleri açılır. Millet Mektepleri adı altında açılan bu kısa süreli okullarda halka okuma-yazma öğretilir.  Örneğin 1928 yılında, açılan 15 dershaneye 528 kişi başvurup, okuma-yazma öğrenir ve şahadetname alır. 1929 yılında ise 36 okuma evi açılır.  Açılan bu mekteplerde 661 kişi okuma yazma  öğrenip kendilerine belgeleri verilir.1   Ali Şentürk Cep: 0537 714 25 35 -  (Devam edecek)